W Meksyku większość ofiar udaru przybywa do szpitali już po zamknięciu okna terapeutycznego. Dla jednej z pionierek neuroradiologii interwencyjnej planującej zmiany w scenariuszu leczenia udarów w jej kraju rozwiązaniem jest poszerzenie okna terapeutycznego.
W Meksyku, rankiem 30 października 2021, grupa niosących transparenty pieszych wyrusza spod Estela de Luz, przypominającego wafelek pomnika upamiętniającego uniezależnienie się Meksyku od rządów Hiszpanii, w kierunku El Ángel, kolumny zwycięstwa stojącej przy Paseo de la Reforma wzniesionej tam z tego samego powodu, ale 100 lat wcześniej. Wielu z maszerujących ma jedną stopę, jedno ramię i część twarzy pokryte bandanami - nie na znak protestu, ale w geście solidarności z ofiarami udaru - te rekwizyty odpowiadają następstwom udaru.
Na czele marszu stoi organizator - dr Ramiro Lopez - wraz z dr Dulce Bonifacio, jedną z niewielu neuroradiologów interwencyjnych w Meksyku, którzy są w stanie usunąć zakrzep z tętnicy pacjenta metodą trombektomii śródnaczyniowej. Życie na linii frontu to druga natura dr Bonifacio, która jest założycielką i koordynatorką ResISSSTE Cerebro - sieci ułatwiającej leczenie i przewóz pacjentów udarowych, a także opiekunką programu rezydenckiego w swoim szpitalu, którego celem jest wykształcenie większej liczby lekarzy w zakresie neuroradiologii interwencyjnej.
Trudno uwierzyć, że od chwili, gdy przyjechała do Meksyku z zamiarem napisania na nowo algorytmu leczenia udarów w Meksyku, minęły raptem niewiele ponad trzy lata.
W Meksyku dr Bonifacio odbyła szkolenie w zakresie neuroradiologii interwencyjnej - ośmioletnią podróż, która zaczęła się, gdy młoda, 25-letnia mama, na której dyplomie ukończenia studiów medycznych nie wysechł jeszcze atrament, zdecydowała, że w ten sposób wpłynie na życie swoich pacjentów i da życiu szansę. Po sześciu pełnych frustracji latach pracy w niedoinwestowanych szpitalach w jej macierzystym Veracruz, powróciła do 10. pod względem liczby ludności miasta na świecie, zatrudniając się w Centro Medico Nacional 20 de Noviembre, szpitalu publicznym, którego oficjalna nazwa upamiętnia rozpoczęcie rewolucji meksykańskiej.
Dr Bonifacio przybyła tam z planami własnej rewolucji.
Sieć ratująca życie
Centro Medico Nacional 20 de Noviembre to szpital, który służy głównie pracownikom federalnej administracji rządowej – nauczycielom, policjantom i urzędnikom administracji państwowej, których ubezpieczenie zdrowotne i inne świadczenia socjalne opłacane są przez państwowy meksykański Zakład Pracowniczych Ubezpieczeń i Świadczeń Społecznych kryjący się pod skrótem ISSSTE, którego dyrektorem ds. medycznych jest dr Lopez. W latach 2015 - 2020 Zakład ten zarejestrował hospitalizacje 22 000 pacjentów z epizodami naczyniowo-mózgowymi. Liczba ta odzwierciedla znaczenie udarów w Meksyku, gdzie są one wiodącą przyczyną zgonów i niepełnosprawności, dotykając 18,2 na 1000 osób po 60. roku życia.
Ale w roku poprzedzającym przybycie dr Bonifacio, w Centro Medico Nacional 20 de Noviembre trombolizą leczono tylko dwóch pacjentów.
Dr Bonifacio dodała litery R-e-s przez ISSSTE i dodała na końcu hiszpańskie słowo oznaczające „mózg”, po czym, z pomocą programu Angels Initiative, rozpoczęła rekrutację szpitali do sieci, która służyłaby wiedzą i doświadczeniem w zakresie leczenia udarów i jego organizacji, wdrażałby strategie mające na celu zmniejszenie opóźnień w leczeniu i przewozie chorych i połączyłaby inne szpitale ze szpitalem 20 de Noviembre, gdzie zastosowanie oprogramowania RAPID do identyfikacji dających się ocalić tkanek mózgowia pozwoliło na optymalizację decyzji dotyczących leczenia pacjentów, którzy przybywają do szpitala w czasie przekraczającym sześć godzin od chwili wystąpienia objawów.
W ciągu pierwszych dwóch lat szpitale w sieci ResISSSTE Cerebro przyjęły do 200 pacjentów udarowych, zaś w 2021 r. ta liczba wzrosła do 170 osób, z czego przynajmniej jeden pacjent ma do opowiedzenia niesamowitą historię.
Historia siódmego pacjenta
To, że ten pacjent jest w stanie opowiedzieć swoją historię jest wyłączną zasługą pionierskiego sukcesu dr Bonifacio w poszerzeniu okna czasowego na przeprowadzenie trombolizy i trombektomii.
Spośród 170 pacjentów przyjętych w ramach programu ResISSSTE w okresie od marca do października 2021 r., 100 zostało skierowanych do Centro Medico Nacional 20 de Noviembre; u 89 rozpoznano ostry udar, zaś 28 leczono trombolitycznie, uzyskując wskaźnik trombolizy na poziomie 21%.
Czterdziestu dziewięciu pacjentów zostało poddanych obrazowaniu perfuzyjnemu metodą TK. Spośród nich u dziewięciu stwierdzono okluzję wielkich naczyń i rozważano trombektomię. Siedmiu przybyło w ramach poszerzonego okna terpautycznego; po trombektomii sześciu z późno przybyłych uzyskało wynik 2 w zmodyfikowanej skali Rankina, co wskazuje na duże szanse do powrotu do życia sprzed udaru z jedynie niewielką niepełnosprawnością. Siódmy pacjent to zupełnie inna historia,
U tego 36-letniego mężczyzny objawy udaru rozpoczęły się o 14:20 dnia poprzedniego. Znalazł się w szpitalu niebiorącym udziału w programie ResISSSTE przed 17:30 i został przewieziony do szpitala będącego członkiem sieci o 10 następnego dnia rano. Do chwili, gdy przybył do szpitala 20 de Noviembre, od wystąpienia objawów minęły 23 godziny. Jego wynik w skali NIHSS wynosił 11.
Zaawansowane techniki obrazowania pozwoliły potwierdzić, że pacjent jest kandydatem do trombektomii, po której jego wynik w skali NIHSS spadł do 4, wskazując na duże szanse na powrót do zdrowia.
Odwaga i opór
Sieć rośnie i pracuje, ale jest powolna, mówi dr Bonifacio. Pogotowie ratunkowe działa pod presją, świadomość społeczna pozostaje niska i tylko ledwie 17% pacjentów udarowych jest przywożonych w ciągu 3 godzin od wystąpienia objawów. Program wymaga wsparcia od rządu, aby rozbudować sieć w innych częściach kraju, zaś nowe sieci wymagają większej liczby specjalistów w zakresie neuroradiologii interwencyjnej. Z tego powodu dr Bonifacio uruchomiła w swoim szpitalu program rezydencki, który w 2022 r. ukończy trzech
świeżo upieczonych neuroradiologów interwencyjnych. Rezydenci pomagają także przy tworzeniu bazy danych, w której rejestruje się wszystkich pacjentów sieci. Celem jest publikacja wyników.
Praca jest zarówno źródłem frustracji, jak i satysfakcji, mówi dr Bonifacio, ale gdy napotyka przeszkody, które wydają się nie do pokonania, słowo ResISSSTE i jego podobieństwo do słowa „resistencia” (hiszpańskie słowo oznaczające „ruch oporu”), pomaga jej je pokonać.
„To dobra nazwa dla tej organizacji”, mówi. Przecież każda rewolucja zaczyna się od stawiania oporu.
