Do połowy 2022 r., w Europie pojawi się nowy drużynowy lider opieki nad pacjentami udarowymi. Równy dostęp do opieki zdrowotnej i wsparcie dla wprowadzenia Planu działań na polu walki z udarem w Europie pozostaną priorytetami naszej aktywności mówi przewodniczący-elekt ESO - profesor Peter Kelly - zaś stan zapalny stanowi nową granicę zapobiegania ryzyku.
Co funkcja przewodniczącego ESO oznacza dla Pana w kontekście kariery poświęconej zapobieganiu udarom, ostrym udarom i rekonwalescencji?
Jest dla mnie wielkim zaszczytem reprezentować i służyć wspólnocie zajmującej się udarami w Europie - moim koleżankom i kolegom, pracownikom opieki zdrowotnej zajmującym się udarami, a także pacjentom i ich rodzinom. ESO to duży wysiłek zespołowy, a moją rolą będzie służyć mu jako lider zespołu. Moim podstawowym zajęciem w ciągu najbliższych dwóch lat będzie budowa na bazie doskonałej pracy moich poprzedników, dalsze rozwijanie istniejących programów i na koniec pozostawienie organizacji w lepszym stanie.
Jakie są główne wyzwania stojące przed dostępem do opieki udarowej w Europie i co powinno być najważniejszym sposobem ich neutralizacji?
Ważne, aby kraje europejskie o wysokim dochodzie wspierały te o niskim i średnim dochodzie. Wykazano, że poziom opieki zdrowotnej jest zależny i bezpośrednio proporcjonalny do mediany dochodów, zatem ważne jest, aby skupić się na równym dostępie do opieki zdrowotnej w zakresie zapobiegania i leczenia w krajach o niskim i średnim dochodzie.
Trzy główne programy ESO, które priorytetyzują i wspierają naszą misję dotyczącą równego dostępu, to Plan działań na polu walki z udarem w Europie (SAPE), coroczna konferencja ESO, której celem jest edukowanie pracowników opieki zdrowotnej w zakresie jakości opieki w szpitalach i społecznościach oraz program wytycznych ukierunkowany na dostarczanie jasnych i opartych na wiedzy wysokiej jakości wytycznych dotyczących leczenia udarów.
ESO pochwala także inicjatywy dotyczące jakości opieki takie jak program Angels Initiative oraz RES-Q i zachęca młodych lekarzy z Europy Wschodniej zajmujących się udarami do udziału w webinariach, letnich i zimowych szkołach i programach doskonalenia w zakresie medycyny udarów, za pomocą których ESO wspiera podnoszenie poziomu edukacji i rozwój wsparcia koleżeńskiego oraz sieci.
Co motywowało Pana jako młodego neurologa pod koniec lat 80. XX wieku do skupienia się na leczeniu udarów?
Niespełniony potrzeby pacjentów udarowych były dla mnie - neurologa w trakcie specjalizacji - wielką motywacją. Opieka nad pacjentami udarowymi nie była dobrze rozwinięta w Irlandii w latach 80. i 90. Pośród neurologów względnie niewielu było specjalistami w zakresie udarów i byłem chętny do niesienia pomocy i służenia przywództwem tam, gdzie było to potrzebne.
We wczesnych latach 90. szkoliłem się w Massachusetts General Hospital w Bostonie oraz na Harwardzie i w MIT, gdzie miałem okazję poznać organizację opieki zdrowotnej różną od irlandzkiej. Miałem szczęście szkolić się w w bardzo wspierającym środowisku z długą tradycją leczenia udarów, gdzie wpływ na mnie mieli naukowcy-klinicyści jak Karen Furie i Steve Greenberg oraz pionierzy jak C. Miller Fisher i Phil Kistler.
Był to także mniej więcej ten czas, gdy badania kliniczne nad trombolizą wykazały, że udar można szybko leczyć. Wcześniej panował terapeutyczny nihilizm jeśli chodzi o leczenie udarów. Zatem znaczenie miało przejęcie wartości oraz modelu postępowania z miejsca, gdzie się uczyło i wdrażanie ich gdzie indziej.
Co stanowi największy ostatni przełom w zakresie leczenia udarów?
W ciągu ostatnich 10 lat bezwzględnie badania kliniczne nad trombektomią. Całkowicie zmieniły one sposób organizacji i myślenia o leczeniu ratunkowym udarów. Na polu leczenia ostrych udarów panuje energia i dynamizm będące bezpośrednim efektem tych badań klinicznych, przy czym pojawiają się nowe pytania, na przykład dotyczące późno przybywających pacjentów, niższych wyników w skali ASPECTS TK i okluzji średnich naczyń.
Przewidywanie ryzyka stało się dla Pana głównym obiektem badań - jakie najważniejsze wnioski wyciągnął Pan ostatnio z pracy nad tym zagadnieniem?
Mimo że jestem praktykującym lekarzem, który ma do czynienia z mnóstwem nagłych wezwań do udarów, moje badania nad profilaktyką w ciągu ostatnich pięciu lat skupiały się na roli stanu zapalnego w blaszce miażdżycowej i nowych możliwościach terapeutycznych w zapobieganiu zdarzeniom ze strony układu krążenia i udarom wtórnym.
Stan zapalny jest nową granicą. W badaniu CANTOS (w 2017 r.) wykazano, że dołączenie leku przeciwzapalnego - kanakinumabu - do standardowych środków zapobiegawczych zmniejsza ryzyko powikłań ze strony układu krążenia. Była to przełomowa chwila, która w kolejnych latach może zostać uznana za tak ważną jak pierwsza próba kliniczna dotycząca statyn lub pierwsza trombektomia.
Obecnie badanie CONVINCE jest kierowane z Dublina i dotyczy sprawdzenia czy stosowany w leczeniu zapalenia stawów lek - kolchicyna - może zostać zastosowana w innym wskazaniu, jak aspiryna, w celu zapobiegania nawrotowym udarom i zdarzeniom wieńcowym następującym po udarze o nieciężkim przebiegu. [Profesor Kelly jest kierownikiem tego wielkiego międzynarodowego badania mającego na celu ocenę zastosowania kolchicyny w zapobieganiu zapalenia naczyń.]
Plan działań na polu walki z udarem w Europie (SAPE) prowadzony przez ESO wskazuje cztery cele, jakie należy osiągnąć do 2030 r. Jaki postęp udaje się zaobserwować na dziewięć lat przed tą datą?
Wdrożenie SAPE leży zdecydowanie po stronie systemów opieki zdrowotnej w każdym z krajów. To, co może zrobić ESO, to postulować i przewodzić zmianom. Strategia ESO dotycząca SAPE rozwijana przez Hanne Christensen ma na celu stworzenie ram pozwalających na ułatwienie, zachęcanie i wspieranie tworzenia przez lokalne zespoły i liderów nowych grup partnerskich w celu realizacji tych celów.
Pierwszym krokiem jest wskazanie krajowych liderów i wsparcie ich prób nawiązywania kontaktów z rządami i organizacjami wspierającymi pacjentów udarowych w swoich krajach. Triada tworzona przez ministerstwo zdrowia, pracowników opieki zdrowotnej i organizacje pacjentów tworzy w każdym kraju elementarne ogniwo. Po tym etapie wspieramy opracowanie planu, jego wdrożenie, ocenę sukcesów, porównania międzynarodowe, dostosowanie planu i jego ponowne wdrożenie. ESO i komitet sterujący SAPE pełnią dominującą rolę wspierającą w tym procesie.
ESO przygotowała list intencyjny, który powinien zostać podpisany przez każdy z rządów krajowych, który zobowiązuje je do wdrażania konkretnych rozwiązań SAPE. Trzy rządy już podpisały ten list intencyjny, a kilkanaście innych się do tego przygotowuje. Zespół pracujący nad SAPE opracował także internetowe narzędzie służące zbieraniu danych pomiarowych z każdego z krajów i śledzenie ich zagregowanych wyników w zakresie głównych kluczowych wskaźników efektywności SAPE. Dane będą corocznie aktualizowane w celu ułatwienia porównań przekrojowych, jak i geograficznych w czasie.
Istnieje oczywista synergia między tym programem a programem Angels Initiative.
Tak, program Angels Initiative jest doskonale pasującym partnerem programu SAPE. Pomiędzy SAPE i programem Angels Initiative istnieje synergia. Programy te nakładają się na siebie w dobrym tego terminu znaczeniu, szczególnie w krajach o niskim i średnim dochodzie. ESO jest dumnym partnerem programu Angels.
